काठमाडौं । रुस–युक्रेन युद्धले थप तरंग सिर्जना गरिरहेको छ । युक्रेनमा सेना पठाउने मुलुकका लागि रुसका राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले दुःखद परिणामको चेतावनी दिँदै त्यसले वास्तविक आणविक युद्धको जोखिम निम्त्याउने अभिव्यक्ति दिएसँगै विश्व राजनीतिमा तरंग सिर्जना भएको छ । उनको सो अभिव्यक्ति रुस–युक्रेन युद्ध रोकिने भन्दा पनि अझै विश्वलाई धु्रवीकरण गर्नेतर्फ अग्रसर हुने गम्भीर संकेत दिएको छ । रुस र युक्रेनबीचको द्वन्द्वले विश्वभर नै तनावको स्थिति सिर्जना भइरहेको समयमा अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय आगोमा घिउ थप्ने कि शान्तितर्फ अग्रसर हुने भन्ने दोबाटोमा छ ।

अहिले विश्वका नेताका अभिव्यक्ति मात्र चर्चामा रहिरहेका छन् । तर, द्वन्द्वका क्रममा, भग्नावशेष र बन्दुकको प्रतिध्वनिको बीचमा, एक मौन तर गहिरो सत्य लुकेको छ । युद्धको वास्तविक संख्या हताहतको संख्याभन्दा धेरै टाढा फैलिएको छ । यो बाँच्नेहरूको घाउमा कोरिएको पीडादायी कथा हो । मृत्युको तथ्यांकभन्दा बाहिर भत्किएको जीवन, भाँचिएका समुदायहरू र धूलोमा परेका सपनाहरूका कथा छन् । युद्धको मानवीय मूल्य हराएको जीवनमा मात्र मापन गरिएको छैन, तर पछि छोडिएकाहरूको मौन चित्कारमा, हारको पीडा र सम्झनाको बोझले लडिरहेको छ ।

यतिबेला विश्वका जनताले हतियारले होइन मनका राक्षसहरूसँग लड्नुपर्ने अवस्था छ । बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूले व्यापार र फाइदालाई मात्र हेरिरहेका छन् । जसका कारण सबै चिज बिक्रीमा छ । रणभूमिबाट फर्कनेहरूका लागि मासु र हड्डीको घाउभन्दा पनि नदेखिने गहिरो घाउ अझै पीडादायी छ । तिनीहरूले आघातको अदृश्य बोझ बोकिरहेका छन् । चिकित्सकहरू मानसिक स्वास्थ्य समस्याहरूको सुनामीका ’boutमा अभिव्यक्ति दिइरहेका छन् । एक मौन महामारी, जसले युद्धको भयावहताको साक्षी बनेर कालो बादल मडारिन पर्खिरहेको छ । तैपनि, अन्धकारको बीचमा, त्यहाँ आशाको किरण चम्किरहेको छ । कर्तव्यको नाममा यति धेरै त्याग गर्नेहरूका लागि करुणा आजको आवश्यकता हो भन्दा फरक पर्दैन ।

यो समय पश्चिम र साँच्चै संसारका लागि युद्धको वास्तविक मूल्यलाई चिन्ने समय पनि हो । उसो त यसअघि पनि पश्चिमाहरूले धेरै लडे । इतिहास हेर्ने हो भने द्वन्द्वकै बलमा धेरै परिवर्तन भएको देखिन्छ ।

पुटिनको चेतावनीले युक्रेनमा अन्य मुलुकका सैन्य बल संलग्नता हुने संकेत गर्छ । जसले द्वन्द्वलाई बढाउनसक्ने विश्लेषण गरिएको छ । यसले युद्धको तीव्रता, बढ्दो हताहत र युरोपमा थप अस्थिरता निम्त्याउने सम्भावना बढ्दै गएको छ ।

वास्तविक आणविक युद्ध भएमा यसको जोखिमले निम्त्याउने परिणाम चिन्ताजनक हुनसक्छ । यद्यपि, विश्लेषकहरू भने अहिले नै पूर्णस्तरको आणविक युद्धको सम्भावना नरहेको बताउँछन् । तथापि, आणविक हतियारहरूको सम्भावित प्रयोगका ’boutमा चिन्ता भने बढाइरहेको छ ।

पुटिनको भनाइले अन्य मुलुकलाई युक्रेनको द्वन्द्वप्रति उनीहरूको दृष्टिकोण पुनः मूल्यांकन गर्न प्रेरित गर्नसक्छ । समस्याको समाधान खोज्न र थप द्वन्द्व हुनबाट रोक्न कूटनीतिक प्रयासहरू बढाउन आवश्यक देखिन्छ । विपरीत रूपमा तरंग सिर्जना भएमा रुसमाथि थप प्रतिबन्ध लगाउने विषयमा पनि मुलुकहरू अगाडि बढ्नसक्ने अवस्था रहन्छ ।

रुसको घरेलु राजनीतिक तनाव पनि चर्किरहेको अवस्थामा उनको अभिव्यक्ति आएको हो । पुटिनका प्रमुख विपक्षी प्रभावशाली व्यक्तित्व एलेक्सी नाभाल्नीको अन्त्येष्टि र त्यसपछि प्रदर्शनकारीहरूको गिरफ्तारीले रुसमा घरेलु राजनीति पनि तनावपूर्ण अवस्थामा छ । युक्रेन द्वन्द्व र घरेलु असन्तुष्टि दुवैलाई सम्बोधन गर्नेगरी पुटिनले आफ्नो अडान देखाएका हुनसक्ने विश्लेषकहरूको दाबी छ ।

बाल्कन मुलुकबाट समर्थन र संयुक्त हतियार उत्पादनलाई बढावा दिन युक्रेनका राष्ट्रपति भोलोडिमिर जेलेन्स्कीको प्रयासले युक्रेनको कूटनीतिक स्थिति बलियो हुने संकेत गरेको देखिएको छ । सैन्य रूपमा आफ्नो स्थिति बलियो बनाउने युक्रेनको प्रयासको परिणाम के हुन्छ ? यो भविष्यले देखाउला तथापि यतिबेला रुस–युक्रेन द्वन्द्वले विश्व राजनीति धुव्रीकृत हँुदैगएको संकेत गर्छ । पूर्वी युरोपको क्षेत्रीय गतिशीलता र छिमेकी मुलुकहरूको प्रतिक्रियाबाट द्वन्द्व प्रभावित हुने सम्भावना बढ्दो छ ।

समग्रमा, पुटिनको चेतावनीले युक्रेनको अवस्थाको गम्भीरता, यस क्षेत्र र बृहत्तर अन्तर्राष्ट्रिय समुदाय दुवैका लागि सोच्न बाध्य बनाएको छ । द्वन्द्वको शान्तिपूर्ण समाधान खोज्ने कूटनीतिक प्रयास स्थितिलाई थप बिग्रनबाट रोक्नका लागि छिमेकी मुलुकहरू तथा अन्तर्राष्ट्रिय समुदायको नतिजामुखी प्रयासको आवश्यकता रहन्छ ।

द्वन्द्वको प्रतिध्वनि
रुस र युक्रेनबीच बढ्दो तनावका बीचमा विश्वको सास रोकिएको छ । पलपल हताहत र झडपका ताजा रिपोर्टहरूले तत्काल शान्तिको आशा गर्न सकिने अवस्था छैन ।

रुसी रक्षा मन्त्रालयको हताहतीको आश्चर्यजनक संख्याको दाबीले विश्व स्तब्ध भएको छ । यसैबीच, युक्रेनको सेनाले हवाई मुठभेडमा रुसी लडाकु बम बर्सकहरूलाई खसालेर विजयको उत्सव मनाएका समाचारसमेत आएको छ ।

युरोपेली संसद्ले पुटिनलाई नाभाल्नीको मृत्युका लागि जिम्मेवार ठह¥याउँदै भत्र्सना नै गरेको छ । न्यायका लागि आह्वानहरू चर्काे स्वरले प्रतिध्वनि भइरहेको छ । युरोपेली संसद्को सो अभिव्यक्तिले पनि रसिया–युरोपियन सम्बन्धको भविष्यमा शंका उत्पन्न भइरहेको छ । यसले द्वन्द्व घट्ने भन्दा पनि चर्केन संकेत गरिरहेको छ ।

यसैबीच, पुटिनको अशुभ चेतावनीले विश्वव्यापी रूपमा तरंग सिर्जना गर्नु पनि स्वाभाविक नै हो । पुटिनको संसारलाई आगोमा डुबाउने धम्की र पोल्यान्डका प्रधानमन्त्री डोनाल्ड टस्कको आणविक जोखिमको गम्भीर अभिव्यक्तिले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई चिन्तित बनाएको छ ।

युरोपेली संसद्ले युक्रेनको पक्षमा जुलुस ग¥यो । यसको प्रतिरक्षालाई बलियो बनाउने प्रस्तावलाई अनुमोदनसमेत गरेको छ । आफ्नो सार्वभौमसत्ताका लागि लडिरहेको राष्ट्रका लागि समर्थन गरेको विषयलाई महŒव दिनु स्वाभाविक हो । तथापि, द्वन्द्वको अन्त्यका लागिसमेत पहल गर्नुपर्ने अहिलेको अवस्था देखिन्छ ।

द्वन्द्वको कोलाहलको यस समयमा सन्तुलन व्यवहारको अपेक्षा राख्न गाह्रो हुनथालेको छ । यसले अबको विश्व राजनीति कुन मोडमा मोडिन्छ भन्न सकिने अवस्था छैन । कूटनीतिको नाजुक अवस्था सिर्जना भइरहेको अवस्थामा युद्धको प्रतिध्वनिका बीचमा मानवताका लागि शान्तिको खोजी गर्नुपर्ने अवस्था छ ।

रुसले आक्रमण गर्न प्रयोग गरेका मिसाइलहरूमा युरोपेली, जापनी र चिनियाँ कम्पनीहरूका इलेक्ट्रोनिक कम्पोनेन्टहरू रहेको युक्रेनको कानुन प्रवर्तन एजेन्सीहरूले बताएका छन् । संवेदनशील टेक्नोलोजी र कम्पोनेन्टहरूको निर्यात नियन्त्रण गर्न अन्तर्राष्ट्रिय प्रयासहरूका वाबजुद, उत्तर कोरियाको गोप्य खरिद नेटवर्कहरूले यस्ता सामग्री प्राप्त गरिरहेको देखिन्छ । निर्यात नियन्त्रणलाई सुदृढ गर्न, अवैध गतिविधिहरूको अनुगमन गर्न र सम्बन्धित निकायहरूलाई जवाफदेही बनाउन एक अर्का राष्ट्रहरूबीच बढी सहयोगको आवश्यकतालाई दर्शाइरहेको छ ।

उत्तर कोरियाको क्षेप्यास्त्र कार्यक्रमको आपूर्ति शृंखलामा बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूको संलग्नताले कर्पाेरेट जिम्मेवारी र निर्यात नियमहरूको पालनाका ’boutमा पनि प्रश्नचिह्न खडा गरेको छ । सामूहिक विनाशका हतियारहरूलाई रोक्न सरकारी निकायहरू मात्र नभई निजी क्षेत्रका संस्थाहरूलाई पनि समावेश गरी संयुक्त अन्तर्राष्ट्रिय प्रयासको आवश्यक यतिबेला देखापरेको छ ।यो समाचार राजधानीबाट साभार गरिएको हो ।