काठमाडौं । माल्दिभ्समा राजस्व संकलनका लागिमाल्दिभ्स आन्तरिक राजस्व प्राधिकरण (एमआईआरए) एक महत्वपूर्ण स्वायत्त निकाय हो ।यसको मुख्य जिम्मेवारीहरूमा कर कानूनको कार्यान्वयन, कर नीतिहरूको कार्यान्वयन र कर नीतिहरू निर्धारण गर्न सरकारलाई प्राविधिक सल्लाह प्रदान गर्ने कार्यहरू समावेश छन् । कर प्रशासन ऐनको  अन्य जिम्मेवारीहरू निर्दिष्ट गर्दछ ।

कर सम्बन्धी इतिहास 

एमआईआरएको स्थापना २ अगस्ट २०१०मा एक फरक  र स्वतन्त्र कानूनी संस्थाको रूपमा भएको थियो। एमआईआरएको स्थापना पछि जनवरी २०११मा पर्यटन सामान र सेवा कर ऐन र जुलाई २०११मा व्यापार लाभ कर ऐन मार्फत मालदिभ्समा एक आधुनिक कर प्रणाली पेश गरिएको थियो। पर्यटन सामान र सेवा कर ऐनलाई सामान र सेवा कर ऐनद्वारा प्रतिस्थापित गरियो। अक्टोबर २०११मा कर अधिनियम ल्याइयो ।

प्रशासित कानून र नियमहरू

 एमआईआरएले  धेरै कानुन र नियमहरू प्रशासित  गर्दछ । कर कानूनको प्रशासनको अतिरिक्त एमआईआरएले कतिपय शुल्क र महसुलकहरू पनि सङ्कलन गर्दछ।

आयकर ऐन

आयकर आयकर ऐन (कानून नम्बर २५÷२०१९) अन्तर्गत लगाइन्छ। ऐन १७ डिसेम्बर २०१९ मा सरकारी राजपत्रमा प्रकाशित भएको थियो र ऐन अन्तर्गत कर १ जनवरी २०२० देखि सुरु हुने तय गरिएको थियो । व्यवसाय अन्तर्गत लगाइएको व्यापार नाफा कर व्यवस्था आयकर लागु भएपछि नाफा कर ऐन खारेज हुने भनिएको थियो ।

मालदिभ्सका बासिन्दाहरूलाई उनीहरूको विश्वव्यापी आयमा कर लगाइन्छ, जबकि गैर–बासिन्दाहरूलाई मालदिभ्सबाट प्राप्त आयमा कर लगाइन्छ। आयकर ऐनले व्यवसाय सञ्चालन, रोजगारी आम्दानी र बैंकिङबाट प्राप्त आम्दानीलाई समेट्छ।

पर्यटन वस्तु तथा सेवा कर ऐन 

पर्यटन वस्तु तथा सेवा कर ऐन  जनवरी १, २०११ मा लागू भयो। ऐन अन्तर्गत, पर्यटक रिसोर्ट, पर्यटक होटल, गेस्ट हाउसहरूद्वारा आपूर्ति गरिएका सामान र सेवाहरूको मूल्यमा पर्यटन वस्तु तथा सेवा कर ऐन लगाइन्छ। , पिकनिक टापुहरू र पर्यटक जहाजहरू र मालदिभ्समा पर्यटकहरूलाई सेवाहरू प्रदान गर्ने ठाउँहरूद्वारा आपूर्ति गरिएका केही अन्य सेवाहरूमा ऐन अनुसार करको दर ३.५ प्रतिशत थियो । वस्तु तथा सेवा कर ऐन लागू भएपछि पर्यटन वस्तु तथा सेवा कर ऐन खारेज गरियो।

वस्तु तथा सेवा कर ऐन

अक्टोबर २०११मा पर्यटन वस्तु तथा सेवा कर ऐन खारिज गरियो । वस्तु तथा सेवा कर(जीएसटी)द्वारा यो प्रतिस्थापित गरियो । जीएसटी ऐन २ अक्टोबर २०११मा लागु भयो ।

अर्थव्यवस्थाको सबै क्षेत्रहरुमा कर को विस्तार

 ऐनले २ अक्टोबर२०११ देखि ३१ डिसेम्बर२०११ सम्म ३.५% र १ जनवरी २०१३देखि ३१ डिसेम्बर २०१२सम्म ६% को दरमा जीएसटी लगायो । पर्यटन सामान र सेवाहरूमा जीएसटी १ जनवरी २०१३ मा ८% मा बढ्यो र १ नोभेम्बर २०१४ मा १२% मा बढाइयो । कोभिड १९ पछि जीएसटी दरहरू १ जनवरी २०२३ बाट संशोधित गरियो। हालको दरहरू पर्यटन क्षेत्रको लागि १६ र सामान्य क्षेत्रको लागि ८% हो।

व्यापार नाफा कर ऐन

व्यवसाय लाभ कर (बीपीटी) ऐन  १८ जुलाई २०११ मा लागू भयो । ऐन अन्तर्गत, कर वर्षमा माल्दिभ्सको मुद्रामा ५लाख भन्दा बढीको नाफामा १५% को दरले कर लगाइएको छ। ५% को कम दर माल्दिभ्स बाहिर माल्दिभ्स मा आफ्नो सबै आय उत्पन्न गर्ने कम्पनीहरु मा लागू हुन्छ। यसबाहेक ऐनको दफा ६ मा तोकिएको कुनै भुक्तानी व्यवसायले गैरआवासीयलाई गरेमा त्यस्तो भुक्तानीको कुल रकममा १०% दरले रोक लगाउने कर लगाइन्छ।व्यापार नाफा कर ऐन र बैंक मुनाफा कर ऐन अन्तर्गत लगाइएका कर व्यवस्थाहरू १ जनवरी २०२० मा आयकरको सुरुवातसँगै खारेज गरियो।

हरित कर 

हरित कर भनेको पर्यटक रिसोर्ट, पर्यटक होटल र पर्यटक जहाजहरूमा बस्ने पर्यटकहरूले तिर्ने कर हो। यो १ अक्टोबर२०१५ देखि पर्यटक गेस्टहाउसहरूमा बस्ने पर्यटकहरूले पनि तिर्नु पर्छ। पर्यटक रिसोर्टहरू, पर्यटक होटलहरू र पर्यटक जहाजहरूबाट प्रति दिन ६ अमेरिकी डलरको दरमा हरित कर तिर्नु पर्छ। ५० भन्दा कम कोठा भएका स्थानीय टापुहरूमा पर्यटक गेस्टहाउस र होटलहरूको लागि प्रति दिन ३ अमेरिकी डलर हरित कर तिर्नुपर्ने हुन्छ ।माल्दिभ्स र निवासी अनुमति धारकहरूले हरित कर तिर्न आवश्यक छैन।

बैंक नाफा कर ऐन

माल्दिभ्समा सञ्चालित बैंकहरूले करयोग्य नाफाको २५% बैंक मुनाफा करको रूपमा तिर्नुपर्ने हुन्छ । बैंकहरूले व्यापार लाभ कर तिर्नबाट छुट पाएका छन्। १ जनवरी २०२० मा आयकर को प्रारम्भसँगै व्यापार लाभ कर ऐन खारेज गरिएको थियो।

विमानस्थल कर र शुल्क ऐन

यस ऐनले मालदिभ्सको एयरपोर्टबाट मालदिभ्सबाट प्रस्थान गर्ने यात्रुहरूमा करको रूपमा हवाईअड्डा सेवा शुल्क र शुल्कको रूपमा विमानस्थल विकास शुल्क लगाउने सम्बन्धमा सबै मामिलाहरू तोकेको छ। एयरपोर्ट सेवा शुल्क  माल्दिभ्सको एयरपोर्टबाट मालदिभ्सबाट प्रस्थान गर्ने यात्रुहरूमा प्रति विदेशी यात्रु २५ अमेरिकी डलर र प्रति माल्दिभियन यात्रुलाई १२ अमेरिकी डलर  तिर्न लगाइन्छ। कूटनीतिक प्रतिरक्षा भएका व्यक्तिहरू, ट्रान्जिट यात्रुहरू र २ वर्ष मुनिका बच्चाहरूलाई हवाईअड्डा कर  छुट दिइन्छ। एयरपोर्ट डेभलपमेन्ट शुल्क,हवाई अड्डा करको अतिरिक्त, १  मे २०१७ मा वा पछि वेलना अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट प्रस्थान गर्ने यात्रुहरूबाट प्रति विदेशी यात्रु २५ अमेरिकी डलर र प्रति माल्दिभियन यात्रु  १२ अमेरिकी डलर तिर्न लगाइन्छ । कूटनीतिक प्रतिरक्षा भएका यात्रुहरूलाई मात्र  छुट दिइन्छ।

आयकर ऐन 

आयकर आयकर ऐन (कानून नम्बर २५÷२०१९) अन्तर्गत लगाइन्छ। यो ऐन १७ डिसेम्बर २०१९ मा सरकारी राजपत्रमा प्रकाशित भएको थियो र ऐन अन्तर्गत कर लगाउने काम १ जनवरी २०२० मा सुरु भएको थियो। तर, पारिश्रमिक १ अप्रिल २०२० देखि लागू हुने आयको दायरामा आयो। व्यापार नाफा कर ऐन र बैंक मुनाफा अन्तर्गत लगाइएको कर व्यवस्था आयकर लागु भएपछि कर ऐन खारेज भयो ।

माल्दिभ्सका बासिन्दाहरूलाई तिनीहरूको विश्वव्यापी आम्दानीमा कर लगाइन्छ, जबकि गैर–बासिन्दाहरू र अस्थायी बासिन्दाहरूलाई माल्दिभ्सबाट मात्र प्राप्त आम्दानीमा कर लगाइन्छ।

व्यक्तिहरूलाई लागू हुने कर दरहरू र कोष्ठकहरू तल दिइएका छन्। व्यक्तिको कुल कर योग्य आयलाई उपयुक्त कर कोष्ठकमा छुट्याएर र सम्बन्धित दरहरू लागू गरेर एक व्यक्तिले तिर्ने कुल कर गणना गरिन्छ।

लेखा अवधिमा व्युत्पन्न कर योग्य आयको लागि कर कर दर अनुसार माल्दिभ्स मुद्रा ७लाख २० हजारसम्म शून्य कर, ७लाख २०देखि  १२लाखसम्म५.५ प्रतिशत ,१२लाखदेखि१८ लाखसम्म ८ प्रतिशत, १८ लाखदेखि २४ लाखसम्म १२ प्रतिशत २४ लाख भन्दा बढीलाई १५ प्रतिशत कर लगाइन्छ ।

कम्पनीहरूको लागि कर दर अनुसार माल्दिभ्स मुद्रा ५ लाख भन्दा बढी आय नभए शून्य कर र ५ लाख भन्दा बढी आय भए १५ प्रतिशत कर लाग्ने छ ।

संगठन 

कर आयुक्त र एमआईआरएको कर उप आयुक्त जनरल पिपुल्स मजलिसको नियुक्ति राष्ट्रपति द्वारा अनुमोदन गरिनछ ।कर आयुक्त 
कर आयुक्त जनरलले कर प्रशासन ऐन र अन्य कुनै पनि कर कानूनमा तोकिए बमोजिम कर आयुक्त जनरलको कार्यहरू पूरा गर्नेछन् । र एमआईआरएको दिन–प्रतिदिन प्रशासनको निरीक्षण गर्नेछन्।

२  अगस्ट २०१९ मा यजीद मोहम्मद पहिलो कर कमिश्नर जनरलको रूपमा नियुक्त भएका थिए । अर्को कर कमिश्नर जनरल फतुहुल्ला जमिल  थिए, जमिल  ३१ अक्टोबर २०१९ मा नियुक्त गरिएका थिए ।

कर उपायुक्त

कर उपायुक्त महानिरीक्षकको कार्यमा आयुक्त जनरलले एमआईआरएको काममा उपस्थित हुन नसक्ने अवस्थामा कर आयुक्तको कर्तव्य निर्वाह गर्ने र आयुक्तले तोकेको अन्य कुनै काम गर्ने समावेश छन्।  हसन जरीर २ अगस्ट  २०१९मा करको पहिलो उप–आयुक्तको रूपमा नियुक्त भएका थिए। त्यसपछि उप आयुक्त जनरल सुश्री अस्मा शफीउ ३१ अक्टोबर २०१९ मा नियुक्त गरिएको थियो ।

शासन संरचना 

एमआईआरएको सञ्चालक समितिमा अर्थ तथा कोष मन्त्रालयले तोकेको एकजना सदस्य, कर आयुक्त महानिरीक्षक र राष्ट्रपतिले जनमजलिसको स्वीकृतिमा नियुक्त गरेका पाँच जना गरी ७ जना सदस्य रहनेछन् । बोर्डको अध्यक्ष अर्थ र कोष मन्त्रालयबाट नियुक्त सदस्य हो।